ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

«Εάν γνωρίζεις το επιστημονικό αντικείμενο, τότε μπορείς και να το διδάξεις». Για όσους ενδεχομένως ασπάζονται αυτή την άποψη, το παρόν βιβλίο έρχεται να προβάλει ένα ισχυρό αντεπιχείρημα: «Όχι, δεν είναι έτσι». Παρατηρούμε συχνά, σε όλον τον κόσμο, εκπαιδευτικούς κάθε βαθμίδας, με επιστημονική κατάρτιση, να μην αντιμετωπίζουν με επιστημονικό τρόπο τη διδασκαλία τους: «Είναι αποτελεσματικός ο τρόπος που διδάσκω; Μπορώ να το ελέγξω εμπειρικά;» Δεν υπάρχει πιο εύκολη δικαιολογία για μαθησιακά αποτελέσματα που δεν είναι ικανοποιητικά από την απόδοση της ευθύνης στους μαθητές, ή στο εκπαιδευτικό υλικό.

Ωστόσο, η αποτελεσματική διδασκαλία δεν πρέπει να θεωρείται ούτε δεδομένη, ούτε εύκολο να επιτευχθεί. Οι εκπαιδευτικοί έχουν ανάγκη τόσο από επιστημονική όσο και από παιδαγωγική κατάρτιση προκειμένου να επιτύχουν στο διδακτικό τους έργο. Σκοπός της εκπαίδευσης είναι η μάθηση, όχι απλώς η διδασκαλία. Όμως, η αποτελεσματική διδασκαλία προϋποθέτει τη μελέτη ποικίλων θεμάτων όπως τις προαντιλήψεις των μαθητών, τη διδασκαλία με στόχο την εννοιο­λογική αλλαγή, τα αναλυτικά προγράμματα, τον επιστημονικό εγγραμματισμό και πολλά άλλα.

Το βιβλίο αυτό, γραμμένο από Έλληνες ερευνητές της διδακτικής της βιολογίας με διεθνή παρουσία, έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό στην ελληνική βιβλιογραφία, προσεγγίζοντας σχετικά θέματα, αλλά και δίνοντας το στίγμα της διδακτικής της βιολογίας ως πεδίου της εκπαιδευτικής έρευνας. Στόχος του είναι να αποτελέσει διδακτικό βιβλίο στα σχετικά προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα, αλλά κυρίως ένα σημείο αναφοράς για κάθε εκπαιδευτικό, πρωτίστως αλλά όχι αποκλειστικά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που ενδιαφέρεται να διδάξει ουσιαστικά και αποτελεσματικά τη βιολογία, και όχι απλώς να μεταδώσει τις πληροφορίες που περιέχουν τα σχολικά βιβλία.

Γράφουν οι: Γεώργιος Αμπατζίδης – Μάρθα Γεωργίου – Μαρίντα Εργαζάκη – Βασιλική Ζόγκζα – Μαριάννα Καλαϊτζιδάκη – Κώστας Καμπουράκης – Ναυσικά Καψαλά – Κωνσταντίνος Κορφιάτης – Ευαγγελία Μαυρικάκη – Παναγιώτης Κ. Στασινάκης

Εικόνα εξωφύλλου: Albrecht Dürer, Αριστερό φτερό πουλιού blue-roller (Coracias cyanogaster), 1512. © The Albertina Museum, Vienna

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή

Ι – Διδακτική της βιολογίας

1. Η διδακτική της βιολογίας και η σχέση της με τη βιολογική εκπαίδευση
Μαρίντα Εργαζάκη

2. Η έρευνα στη διδακτική της βιολογίας: Ένας σύντομος οδηγός καλών πρακτικών
Ευαγγελία Μαυρικάκη

ΙΙ – Έννοιες και εννοιολογική αλλαγή

3. Η βιολογία στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών του νηπιαγωγείου και του δημοτικού σχολείου
Μαριάννα Καλαϊτζιδάκη

4. Οι έννοιες βιολογίας στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών του γυμνασίου και του λυκείου
Μάρθα Γεωργίου, Ναυσικά Καψαλά, Ευαγγελία Μαυρικάκη

5. Αποδίδοντας διαφορετικά νοήματα στην ίδια έννοια: Γιατί η εννοιολογική ποικιλομορφία δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως εννοιολογική ασυνέπεια
Γεώργιος Αμπατζίδης, Κώστας Καμπουράκης

6. Οργανισμοί και τεχνουργήματα: Γιατί η αποσαφήνιση των μεταξύ τους διαφορών μπορεί να συνεισφέρει στην κατανόηση των βιολογικών φαινομένων
Κώστας Καμπουράκης

7. Οι αντιλήψεις των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για έννοιες της βιολογίας
Γεώργιος Αμπατζίδης

8. Εννοιολογική αλλαγή και εκπαίδευση στη βιολογία
Βασιλική Ζόγκζα

ΙΙΙ – Παιδαγωγική πράξη

9. H Γνώση Παιδαγωγικού Περιεχομένου στη διδακτική της βιολογίας
Παναγιώτης Κ. Στασινάκης

10. Η διδασκαλία για τη φύση της επιστήμης και οι σχετικές αναπαραστάσεις στα σχολικά βιβλία βιολογίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Κώστας Καμπουράκης

11. Επιστημονικός εγγραμματισμός στη βιολογία, κριτική σκέψη και κοινωνικοεπιστημονικά ζητήματα
Κωνσταντίνος Κορφιάτης, Μάρθα Γεωργίου

12. Διερευνητική μάθηση και ανάπτυξη δεξιοτήτων στο εργαστήριο βιολογίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Παναγιώτης Κ. Στασινάκης

13. Διδασκαλία και κατανόηση βιολογικών συστημάτων
Κωνσταντίνος Κορφιάτης

14. Η διδασκαλία της βιολογίας εκτός της σχολικής τάξης
Κωνσταντίνος Κορφιάτης

Γλωσσάρι
Ευρετήριο