Συμβουλευτική ψυχολογία

Το βιβλίο αυτό περιγράφει αναλυτικά το αντικείµενο της συµβουλευτικής ψυχολογίας, της ειδίκευσης της ψυχολογίας που διευκολύνει τη διά βίου προσωπική και διαπροσωπική λειτουργικότητα, εστιάζοντας σε συναισθηµατικές, κοινωνικές, επαγγελµατικές, εκπαιδευτικές, αναπτυξιακές ανησυχίες, καθώς και σε προβλήµατα που συνδέονται µε την υγεία. Συνδυάζοντας τη θεωρία µε την έρευνα και την εφαρµογή, και µε την ευαίσθητη µατιά της στα θέµατα της πολυπολιτισµικότητας, διερευνά τόσο τυπικά και συνήθη αναπτυξιακά ζητήµατα όσο και δυσλειτουργικά και ασυνήθη, τα οποία σχετίζονται µε την ατοµική, οικογενειακή, οµαδική ή οργανωτική ανθρώπινη εµπειρία. Βοηθά ανθρώπους µε σωµατικές, συναισθηµατικές και ψυχικές διαταραχές να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους, να εξαλείψουν τη δυσφορία και/ή τη διαταραχή τους, να επιλύσουν τις κρίσεις που αντιµετωπίζουν και να αυξήσουν την ικανότητά τους να ζήσουν µια πιο λειτουργική ζωή. Προωθεί τη θέσπιση προσωπικών στόχων και παρέχει θετικά µοντέλα µε βάση τα οποία µπορεί κανείς να ενδυναµώσει τα προτερήµατά του και να δώσει στον εαυτό του τη δυνατότητα για βέλτιστη λειτουργικότητα και ποιότητα ζωής. Επιπλέον, δίνει έµφαση στη σηµασία που έχει η κοινωνική ζωή για το άτοµο, ασχολείται ουσιαστικά µε την προσαρµοστικότητά του στο περιβάλλον, ενώ παράλληλα επικεντρώνεται στην ευθύνη της κοινωνίας να πραγµατοποιήσει τις αλλαγές που θα ενισχύσουν το άτοµο.

Περιεχόμενα:

Πρόλογος ........................................................................................................... 19
Κεφάλαιο 1. Εισαγωγή .................................................................................. 25
Ορισμός ........................................................................................................... 25
Ιστορική εξέλιξη ............................................................................................... 30
Η ανάπτυξη της συμβουλευτικής ψυχολογίας στην Ελλάδα .................. 40
Θέματα που απασχολούν τη συμβουλευτική ψυχολογία ............................... 42
Κοινωνική σημασία της συμβουλευτικής ψυχολογίας .................................... 43
Σχέση της συμβουλευτικής ψυχολογίας με την κλινική ψυχολογία ................ 44
Διαφορές .................................................................................................. 45
Ομοιότητες................................................................................................ 46
Σχέση της συμβουλευτικής ψυχολογίας με τη συμβουλευτική ....................... 48
Κεφάλαιο 2. Είδη συμβουλευτικής ψυχολογίας ....................................... 51
Ατομική και ομαδική συμβουλευτική .............................................................. 51
Είδη συμβουλευτικής βοήθειας ....................................................................... 52
Συμβουλευτική ομηλίκων ......................................................................... 52
Διευκολυντική συμβουλευτική - συμβουλευτική λήψης απόφασης ........ 53
Συμβουλευτική για την αντιμετώπιση κρίσιμων καταστάσεων .............. 54
Προληπτική συμβουλευτική ..................................................................... 55
Επαγγελματική συμβουλευτική ................................................................ 56
Εκπαιδευτική συμβουλευτική ................................................................... 60
Εργασιακή συμβουλευτική ....................................................................... 63
Συμβουλευτική αποκατάστασης .............................................................. 63
Συμβουλευτική της τρίτης ηλικίας ........................................................... 64
Οικογενειακή-συζυγική συμβουλευτική ................................................... 66
Ποιμαντική συμβουλευτική ...................................................................... 68
Μέσα άσκησης της συμβουλευτικής ψυχολογίας ........................................... 71
Κεφάλαιο 3. Θεωρητικές έννοιες ................................................................ 77
Τι είναι θεωρία; ............................................................................................... 77
Τι είναι θεωρία, ποια είναι τα στοιχεία
που την απαρτίζουν και πού αποσκοπεί; ............................................... 77
Κριτήρια αξιολόγησης μιας επιστημονικής θεωρίας .............................. 78
Μια θεωρία συμβουλευτικής ψυχολογίας ...................................................... 79
Σύστημα ομαδοποίησης θεωριών συμβουλευτικής ψυχολογίας ................... 81
Κεφάλαιο 4. Ψυχαναλυτικές-ψυχοδυναμικές θεωρίες ............................ 83
ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ................................................................................ 83
Ιστορικό ................................................................................................... 83
Φιλοσοφία ................................................................................................ 85
Θεωρητικές αρχές ................................................................................... 86
Θεωρία της προσωπικότητας ................................................................. 88
Θεωρία ψυχοθεραπείας .......................................................................... 94
Συμβουλευτική διαδικασία ...................................................................... 94
Τεχνικές .................................................................................................... 94
Εφαρμογές ............................................................................................... 96
Παράδειγμα ............................................................................................. 96
Προτεινόμες πηγές για περαιτέρω μελέτη ........................................... 103
Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΓΩ ............................................................................... 104
Η ψυχοκοινωνική θεωρία του Erik Erikson .................................................... 104
Ιστορικό ................................................................................................. 104
Φιλοσοφία .............................................................................................. 106
Θεωρητικές αρχές ................................................................................. 108
Συμβουλευτική διαδικασία .................................................................... 113
Παράδειγμα ........................................................................................... 114
Προτεινόμες πηγές για περαιτέρω μελέτη ........................................... 122
ΑΤΟΜΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ................................................................................. 123
Ιστορικό ................................................................................................. 123
Φιλοσοφία .............................................................................................. 124
Θεωρία της προσωπικότητας ............................................................... 126
Θεωρία ψυχοθεραπείας ........................................................................ 131
Συμβουλευτική διαδικασία .................................................................... 131
Τεχνικές .................................................................................................. 132
Εφαρμογές ............................................................................................. 133
Παράδειγμα ........................................................................................... 133
Προτεινόμενες πηγές για περαιτέρω μελέτη ........................................ 142
Κεφάλαιο 5. Ανθρωπιστικές - υπαρξιακές θεωρίες ................................ 143
ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ....................................................................... 143
Ιστορικό ................................................................................................. 143
Φιλοσοφία .............................................................................................. 145
Θεωρητικές αρχές ................................................................................. 146
Θεωρία της θεραπείας .......................................................................... 151
Συμβουλευτική διαδικασία .................................................................... 154
Τεχνικές .................................................................................................. 155
Εφαρμογές ............................................................................................. 155
Παράδειγμα ........................................................................................... 156
Προτεινόμενες πηγές για περαιτέρω μελέτη ........................................ 163
ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ...................................................... 164
Ιστορικό ................................................................................................. 164
Φιλοσοφία .............................................................................................. 166
Θεωρητικές αρχές ................................................................................. 167
Συμβουλευτική διαδικασία .................................................................... 168
Τεχνικές .................................................................................................. 170
Προτεινόμενες πηγές για περαιτέρω μελέτη ........................................ 170
Η λογοθεραπεία του Victor Frankl ................................................................ 171
Ιστορικό ................................................................................................. 171
Φιλοσοφικές και θεωρητικές έννοιες .................................................... 173
Συμβουλευτική διαδικασία .................................................................... 173
Τεχνικές .................................................................................................. 174
Εφαρμογές ............................................................................................. 176
Παράδειγμα ........................................................................................... 176
Προτεινόμενες πηγές για περαιτέρω μελέτη ........................................ 181
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ................................................ 182
Ιστορικό ................................................................................................. 182
Φιλοσοφία .............................................................................................. 183
Θεωρία της προσωπικότητας ............................................................... 184
Θεωρία της ψυχοθεραπείας .................................................................. 185
Συμβουλευτική διαδικασία .................................................................... 185
Τεχνικές .................................................................................................. 186
Εφαρμογές ............................................................................................. 187
Παράδειγμα ........................................................................................... 188
Προτεινόμενες πηγές για περαιτέρω μελέτη ........................................ 199
ΣΥΝΔΙΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ........................................................................ 200
Ιστορικό ................................................................................................. 200
Φιλοσοφία .............................................................................................. 202
Θεωρητικές αρχές ................................................................................. 202
Θεωρία ψυχοθεραπείας ........................................................................ 208
Συμβουλευτική διαδικασία .................................................................... 209
Τεχνικές .................................................................................................. 211
Εφαρμογές ............................................................................................. 212
Παράδειγμα ........................................................................................... 213
Προτεινόμενες πηγές για περαιτέρω μελέτη ........................................ 217
Κεφάλαιο 6. Γνωστικές-συμπεριφοριστικές θεωρίες ............................. 219
ΛΟΓΙΚΟΘΥΜΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ................................... 219
Ιστορικό ................................................................................................. 219
Φιλοσοφία .............................................................................................. 221
Θεωρητικές αρχές ................................................................................. 222
Συμβουλευτική διαδικασία .................................................................... 224
Τεχνικές .................................................................................................. 225
Εφαρμογές ............................................................................................. 226
Παράδειγμα ........................................................................................... 227
Προτεινόμενες πηγές για περαιτέρω μελέτη ........................................ 240
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ......................................... 241
Ιστορικό ................................................................................................. 241
Φιλοσοφία .............................................................................................. 243
Θεωρητικές αρχές ................................................................................. 244
Συμβουλευτική διαδικασία .................................................................... 246
Τεχνικές .................................................................................................. 248
Εφαρμογές ............................................................................................. 252
Παράδειγμα ........................................................................................... 252
Προτεινόμενες πηγές για περαιτέρω μελέτη ........................................ 263
ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
(ή θεωρία της κοινωνικής μάθησης και ψυχοθεραπείας) .................... 264
Ιστορικό ................................................................................................. 264
Φιλοσοφία .............................................................................................. 266
Θεωρητικές αρχές ................................................................................. 267
Συμβουλευτική διαδικασία .................................................................... 274
Τεχνικές .................................................................................................. 275
Εφαρμογές ............................................................................................. 276
Παράδειγμα ........................................................................................... 277
Προτεινόμενες πηγές για περαιτέρω μελέτη ........................................ 290
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ............................................................ 290
Ιστορικό ................................................................................................. 290
Φιλοσοφία .............................................................................................. 293
Θεωρητικές αρχές ................................................................................. 294
Συμβουλευτική διαδικασία .................................................................... 297
Τεχνικές .................................................................................................. 300
Εφαρμογές ............................................................................................. 301
Παράδειγμα ........................................................................................... 302
Προτεινόμενες πηγές για περαιτέρω μελέτη ........................................ 305
Κεφάλαιο 7. Σύγκριση συμβουλευτικών ψυχολογικών θεωριών ......... 307
Ομοιότητες και διαφορές ............................................................................. 309
Φιλοσοφία - ανθρώπινη φύση .............................................................. 309
Προσωπικότητα ..................................................................................... 310
Συμβουλευτική διαδικασία .................................................................... 311
Τεχνικές .................................................................................................. 314
Κεφάλαιο 8. Σύγχρονες προσεγγίσεις
της συμβουλευτικής ψυχολογίας ....................................... 319
Πολυπολιτισμική συμβουλευτική .................................................................. 319
Εισαγωγή ............................................................................................... 319
Εξέλιξη .................................................................................................... 319
Η αναγκαιότητα της πολυπολιτισμικής προσέγγισης .......................... 320
Ορισμός ................................................................................................. 321
Θεωρητικές προσεγγίσεις ..................................................................... 322
Αμφισβητούμενες πεποιθήσεις ............................................................. 326
Πολυπολιτισμική συμβουλευτική επάρκεια ........................................... 329
Συμπεράσματα ...................................................................................... 331
Φεμινιστική συμβουλευτική ........................................................................... 333
Εισαγωγή ............................................................................................... 333
Θέματα που απασχολούν τη φεμινιστική συμβουλευτική ................... 335
Βασικές αρχές της φεμινιστικής συμβουλευτικής ................................. 338
Θεραπευτικές προσεγγίσεις της φεμινιστικής
συμβουλευτικής και θεραπείας ............................................................. 343
Άξονες της συμβουλευτικής προσέγγισης των γυναικών .................... 345
Η συμβουλευτική διαδικασία ................................................................ 349
Ο σύμβουλος ψυχοθεραπευτής ............................................................ 351
Τρόποι κινητοποίησης των γυναικών για αναζήτηση
συμβουλευτικής στήριξης ..................................................................... 352
Συμπερασματικά .................................................................................... 353
Κεφάλαιο 9. Παράγοντες της βοηθητικής
συμβουλευτικής σχέσης ...................................................... 357
Οι στόχοι της συμβουλευτικής διαδικασίας ................................................. 357
Η σπουδαιότητα της επικοινωνίας ............................................................... 364
Η αυτογνωσία ............................................................................................... 368
Κεφάλαιο 10. Οι εμπλεκόμενοι στη συμβουλευτική διαδικασία ......... 377
Ο συμβουλευτικός ψυχολόγος ...................................................................... 377
Το έργο του συμβουλευτικού ψυχολόγου ............................................. 377
Τομείς απασχόλησης του συμβουλευτικού ψυχολόγου ........................ 379
Εκπαίδευση του συμβουλευτικού ψυχολόγου ....................................... 380
Προσωπικά γνωρίσματα του συμβουλευτικού ψυχολόγου .................. 382
Πώς αντιλαμβάνεται ο συμβουλευόμενος
τον συμβουλευτικό ψυχολόγο; .............................................................. 395
Η προσωπική ανάπτυξη του συμβουλευτικού ψυχολόγου .......................... 397
Εισαγωγή ............................................................................................... 397
Η προσωπική θεραπεία στα πλαίσια της εκπαίδευσης
των μελλοντικών συμβουλευτικών ψυχολόγων ..................................... 398
Η προσωπική θεραπεία των επαγγελματιών ψυχικής υγείας
από τη σκοπιά των διαφορετικών θεωρητικών προσεγγίσεων ........... 401
Πορίσματα ερευνών .............................................................................. 405
Κίνητρα αναζήτησης ή μη προσωπικής θεραπείας ............................. 408
Επιχειρήματα υπέρ και κατά της προσωπικής θεραπείας
των καταρτιζόμενων .............................................................................. 410
Οφέλη από την προσωπική θεραπεία
των επαγγελματιών ψυχικής υγείας ...................................................... 412
Συμπεράσματα ...................................................................................... 414
Εποπτεία ........................................................................................................ 417
Ορισμός ................................................................................................. 417
Στόχοι της εποπτείας ............................................................................. 417
Ιστορική εξέλιξη ..................................................................................... 419
Μοντέλα εποπτείας ............................................................................... 421
Κατάρτιση στην εποπτεία ..................................................................... 424
Μορφές εποπτείας ................................................................................. 425
Μέθοδοι παροχής εποπτείας ................................................................ 426
Τεχνικές κατά την παροχή εποπτείας ................................................... 428
Αποτελεσματικότητα των προσεγγίσεων εποπτείας ............................ 429
Ο συμβουλευόμενος ...................................................................................... 431
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του συμβουλευόμενου .......................... 431
Πώς αντιλαμβάνεται ο συμβουλευτικός ψυχολόγος
τον συμβουλευόμενο; ............................................................................ 435
Κεφάλαιο 11. Η συμβουλευτική διαδικασία ........................................... 437
Τα στάδια της συμβουλευτικής διαδικασίας ................................................ 440
Πρώτο στάδιο: η πρώτη συνάντηση .................................................... 441
Δεύτερο στάδιο: η συμβουλευτική σχέση ............................................. 444
Τρίτο στάδιο: αναγνώριση και καθορισμός στόχων ............................ 456
Τέταρτο στάδιο: επιλογή συμβουλευτικής τεχνικής ............................. 458
Πέμπτο στάδιο: τερματισμός συμβουλευτικής διαδικασίας ................ 470
Κεφάλαιο 12. Συμπεράσματα ερευνών για την αποτελεσματικότητα
της συμβουλευτικής ψυχολογίας ..................................... 473
Bιβλιογραφία ................................................................................................ 481
Ελληνόγλωσση ............................................................................................... 481
Ξενόγλωσση ................................................................................................... 485
Κώδικας Δεοντολογίας και Διαγωγής
της Βρετανικής Ψυχολογικής Εταιρείας (2009) ................................. 533
Ι. Εισαγωγή .......................................................................................... 533
ΙΙ. Λήψη αποφάσεων ............................................................................ 537
ΙΙΙ. Δομή του Κώδικα ............................................................................. 540
IV. Αρχές δεοντολογίας ......................................................................... 540
V. Συμπεράσματα ................................................................................. 553
Βιβλιογραφικές αναφορές ..................................................................... 554
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Βασικά κείμενα που χρησιμοποιήθηκαν ως πηγές
για την προετοιμασία του Κώδικα ........................................................ 555
Ευρετήρο κύριων ονομάτων ......................................................................... 557
Ευρετήριο θεμάτων και όρων ....................................................................... 561